Bại não và những điều cần biết

Bại não là một tình trạng bệnh lý về thần kinh nặng do não bộ bị tổn thương, bệnh để lại di chứng suốt đời, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Ngày bại não thế giới diễn ra hàng năm vào ngày 6 tháng 10, nhắc nhở chúng ta rằng có hơn 17 triệu người bị ảnh hưởng bởi chứng rối loạn này. Bại não là một trong những khuyết tật phổ biến nhất ảnh hưởng đến đối tượng dễ bị tổn thương nhất trong chúng ta – trẻ em, mà không có cách chữa trị. Cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây của Dr.Chubby.

Bại não là gì?

Bại não là thuật ngữ chỉ một nhóm tình trạng bệnh lý gây nên bởi tình trạng tổn thương não bộ không tiến triển theo thời gian, gây nên bởi các nguyên nhân trước sinh, trong và sau sinh cho đến dưới 5 tuổi. Bại não gây ra tình trạng đa tàn tật về vận động, tinh thần, giác quan và hành vi… để lại hậu quả nặng nề cho chính bản thân trẻ, gia đình mà còn ảnh hưởng tới sự phát triển kinh tế, xã hội. Bại não chiếm 31.7% tổng số trẻ tàn tật, tỷ lệ mắc bại não chiếm 1,8‰ trẻ em ở Việt nam. [1]

Bại não được chia thành 3 thể lâm sàng chính. Tuy nhiên trên một trẻ bại não có thể có nhiều hơn một thể bệnh kết hợp với nhau.

• Bại não thể liệt cứng (spastic cerebral palsy): Có khoảng 70 đến 80% bệnh nhân bại não. Trẻ bị co cứng các cơ ở chân và tay, khó cử động, tay chân cong queo, vận động thô không làm được.
• Bại não thể rung giật (athetoid cerebral palsy): Có khoảng 10 đến 20% bệnh nhân bại não. Trẻ bị rung giật các cơ ở tay, chân, mặt, lưỡi, khó kiểm soát các cử động, nói lắp, nuốt khó.
• Bại não thể bất động (ataxic cerebral palsy): Có khoảng 5 đến 10% bệnh nhân bại não. Trẻ bị mất cân bằng, khó điều chỉnh các cử động tinh tế, run tay, mắt lắc.

Những rối loạn thường gặp ở trẻ bại não

Ngoài ảnh hưởng đến vận động, nhiều trường hợp trẻ bị bại não còn kèm theo các tình trạng tàn tật khác cần phải được điều trị như:

• Rối loạn nuốt: khó bú, bú sặc, chảy nước dãi, không ngậm hay mở miệng được.
• Rối loạn ngôn ngữ: Khó khan khi nói, khó chọn từ, phát âm không chuẩn, nói lắp hoặc mất hẳn ngôn ngữ.
• Rối loạn trí tuệ: Giảm khả năng nhận biết, chậm tiếp thu, học khó.
• Rối loạn thị giác: Trẻ có thể có các tật khúc xạ, lác, loạn thị giác một bên hay hai bên, có một số ít mù một bên hay hai bên.
• Rối loạn thính giác: Khả năng nghe kém, đặc biệt điếc tần số cao hay gặp ở các trẻ bại não do vàng da nhân hoặc điếc hoàn toàn.
• Rối loạn động kinh: Có khoảng 30 đến 50% trẻ bại não bị động kinh, thường là động kinh toàn thể hoặc động kinh bán phần.

Phòng bệnh bại não như thế nào?

Hầu hết các trường hợp bại não đã xảy ra thì sẽ không thể ngăn chặn hay đảo ngược lại, nhưng bạn có thể thực hiện các hướng dẫn dưới đây để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh bại não cho trẻ. Nếu bạn đang mang thai hoặc dự định có thai, bạn có thể thực hiện các bước sau để giữ sức khỏe và giảm thiểu các biến chứng khi mang thai:

• Mẹ nên được tiêm phòng các mũi trước khi mang thai. Tiêm vắc-xin chống lại các bệnh như rubella là biện pháp tốt nhất để phòng bệnh bại não trước khi mang thai, do ngăn ngừa nhiễm trùng gây tổn thương não của thai nhi.
• Chăm sóc bản thân. Càng khỏe mạnh khi mang thai, bạn càng ít có khả năng bị nhiễm trùng dẫn đến bại não.
• Thăm khám sức khỏe thai sản định kỳ và liên tục tại các cơ sở Y tế. Thăm khám thường xuyên với bác sĩ khi mang thai là cách tốt để giảm thiểu rủi ro cho sức khỏe của cả bạn và thai nhi như ngăn ngừa sinh non, nhẹ cân và nhiễm trùng.
• Chăm sóc trẻ an toàn. Ngăn ngừa chấn thương đầu bằng cách sử dụng ghế ngồi chuyên dụng cho trẻ ở trê ôtô, đội mũ bảo hiểm khi đi xe đạp hoặc xe máy, sử dụng rào chắn an toàn trên giường và thường xuyên giám sát, theo dõi trẻ.
• Không sử dụng rượu, thuốc lá và các chất kích thích bất hợp pháp. Những chất này đã được chứng minh có liên quan đến tăng nguy cơ bại não ở trẻ khi mẹ hút thuốc và uống rượu trong thời gian thai kỳ.

Điều trị bệnh bại não như thế nào?

Bệnh bại não là một bệnh lý phức tạp, do nhiều nguyên nhân gây nên, thể bệnh đa dạng, việc điều trị còn gặp nhiều khó khăn. Hiện nay, không có cách chữa trị hoàn toàn bệnh bại não, nhưng có thể giúp trẻ cải thiện chức năng vận động, ngôn ngữ, trí tuệ và giảm các biến chứng bằng các phương pháp điều trị như:

• Điều trị dược lý: Sử dụng các loại thuốc để giảm co cứng cơ, động kinh, đau nhức, lo âu, trầm cảm, tăng cường trí nhớ, cải thiện tâm trạng.
• Điều trị vật lý trị liệu: Áp dụng các bài tập, massage, thư giãn cơ, đeo nẹp, dùng các thiết bị hỗ trợ để tăng khả năng vận động, cải thiện dáng đi, giảm đau nhức, phòng ngừa biến dạng xương khớp.
• Điều trị ngoại khoa: Thực hiện các ca phẫu thuật để cắt gân, cắt thần kinh, cấy thiết bị điện cực, cấy bơm thuốc để giảm co cứng cơ, cải thiện chức năng vận động, giảm đau nhức, phục hồi dáng đi.
• Điều trị tâm lý: Giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp, xã hội, tự lập, tự tin, giải quyết vấn đề, đối phó với stress, cải thiện tâm trạng, giảm lo âu, trầm cảm.
• Điều trị giáo dục: Cung cấp các chương trình giáo dục phù hợp với năng lực và nhu cầu của trẻ, giúp trẻ học hỏi, phát triển trí tuệ, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Điều trị bệnh bại não là một quá trình dài, cần sự hợp tác của nhiều bên như bác sĩ, y tá, vật lý trị liệu viên, tâm lý trị liệu viên, giáo viên, gia đình và chính bản thân trẻ. Mục tiêu của điều trị là giúp trẻ có thể sống một cuộc sống đầy đủ, hạnh phúc và có ý nghĩa.

Cách chăm sóc trẻ bại não

Trẻ bại não cần được chăm sóc đặc biệt, bởi bệnh ảnh hưởng đến nhiều khía cạnh của cuộc sống. Các bậc cha mẹ và người chăm sóc cần có kiến thức và kỹ năng để giúp trẻ phát triển tốt nhất có thể. Dưới đây là một số lời khuyên cho cách chăm sóc trẻ bại não:

• Tạo một môi trường an toàn và thân thiện cho trẻ. Bạn nên trang bị các thiết bị hỗ trợ, bảo vệ, điều chỉnh cho phù hợp với nhu cầu và khả năng của trẻ, như ghế ngồi, xe lăn, nẹp, giường, bàn, ghế, đồ chơi… Bạn cũng nên loại bỏ các vật nguy hiểm, sắc nhọn, nóng, dễ gây cháy nổ, dễ gây dị ứng, ngộ độc… trong phạm vi trẻ có thể tiếp cận.
• Thực hiện các bài tập vật lý trị liệu theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc vật lý trị liệu viên. Bạn nên duy trì thói quen tập luyện hàng ngày cho trẻ, giúp trẻ cải thiện chức năng vận động, giảm co cứng cơ, phòng ngừa biến dạng xương khớp, tăng cường sức khỏe, nâng cao tinh thần.
• Khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động giáo dục, vui chơi, nghệ thuật, thể thao… phù hợp với năng lực và sở thích của trẻ. Bạn nên tạo cơ hội cho trẻ học hỏi, khám phá, sáng tạo, thể hiện bản thân, giao lưu, kết bạn, vui vẻ, hạnh phúc. Bạn cũng nên tôn trọng, lắng nghe, động viên, khen ngợi, yêu thương trẻ, giúp trẻ tự tin, tự lập, có ý nghĩa cuộc sống.
• Chú ý đến dinh dưỡng và sức khỏe của trẻ. Bạn nên cung cấp cho trẻ một chế độ ăn uống cân bằng, đủ chất, phù hợp với khả năng nuốt của trẻ, tránh các thực phẩm gây dị ứng, kích ứng, tăng cân. Bạn cũng nên đưa trẻ đi khám sức khỏe định kỳ, theo dõi sự phát triển của trẻ, uống thuốc đúng liều lượng và thời gian theo chỉ định của bác sĩ, phòng ngừa và điều trị kịp thời các bệnh lý phụ thuộc như nhiễm trùng, viêm phổi, loét da, sỏi thận…
• Tìm kiếm sự hỗ trợ từ các tổ chức, cộng đồng, chuyên gia liên quan đến bệnh bại não. Bạn nên tham gia các hội nhóm, câu lạc bộ, tổ chức phi chính phủ, trung tâm can thiệp sớm, trường học, bệnh viện… để nhận được sự tư vấn, hướng dẫn, hỗ trợ, chia sẻ kinh nghiệm, cảm thông, động lực, khích lệ… từ những người có cùng hoàn cảnh hoặc có chuyên môn về bệnh bại não.

Chăm sóc trẻ bại não là một công việc đầy thử thách, đòi hỏi nhiều tình yêu thương, kiên nhẫn, hy sinh, trách nhiệm của các bậc cha mẹ và người chăm sóc. Tuy nhiên, bạn cũng không nên quên chăm sóc bản thân, giữ gìn sức khỏe, tinh thần, nghỉ ngơi, thư giãn, giải trí, làm những điều mình thích, để có thể tiếp tục đồng hành cùng trẻ trên con đường phát triển.

Bệnh bại não là một bệnh lý khó khăn, nhưng không phải là bất khả thi. Với sự nỗ lực của trẻ, sự hỗ trợ của gia đình, cộng đồng và chuyên gia, trẻ bại não có thể vượt qua những hạn chế, khó khăn, để có một cuộc sống tốt đẹp hơn.